Nikomu, kto interesuje się w Polsce podróżami, Arkadego Fiedlera przedstawiać nie trzeba. I choć dla młodszego pokolenia jego • wyprawy są już nieco retro, to jednak dla wielu pamiętających polską rzeczywistość przed 1989 rokiem, a zwłaszcza dla starszych czytelników jego twórczość stanowiła prawdziwe okno na świat. Kanada, Madagaskar, Brazylia – odległe i niedostępne – dzięki Fiedlerowi gościły w prawie każdym polskim domu. Jakim człowiekiem byłsam Fiedler? Na tak postawione pytanie stara się odpowiedzieć Piotr Bojarski. Fiedler. Głód świata to pierwsza tak obszerna, ale przede wszystkim skierowana do szerokiego grona odbiorców biografi a jednego z najważniejszych polskich podróżników ubiegłego stulecia. Bojarski kreśli losy Fiedlera • z dużą życzliwością, nie unikając jednak tematów trudnych, wynikających z zawiłości czasów PRL-u czy perypetii życia osobistego. Z narracji autora wyłania się obraz człowieka zdeterminowanego, gotowego na wiele, by osiągnąć sukces jako podróżnik, a zwłaszcza jako pisarz. • Jan Brodowski

Nie ma prostszego sposobu na podróżowanie niż ten, który daje nam literatura. Możemy znaleźć się w dowolnym miejscu, czasie, a nawet przestrzeni i to bez wychodzenia z domu. Vojtech Matocha postanowił zabrać nas w niezwykłe miejsce, gdzie najnowsze zdobycze technologiczne zdadzą się na nic, dreszczyk przebiega po kręgosłupie, okolicę spowija cień, a dom mają tu tylko ci, którzy unikali świata lub nie mieli innego wyboru. Witajcie w niezwykłej, spowitej przez mrok dzielnicy czeskiej Pragi – Truchlinie! Właśnie tu mieszka dziadek głównego bohatera. Jirka zazwyczaj udaje się do niego z mamą, ale pewnego dnia musi mu dostarczyć sprawunki sam. Podczas odwiedzin poznaje pewnego tajemniczego mężczyznę… Od tej chwili staje się uczestnikiem niesamowitych wydarzeń i wraz z przyjaciółmi – En i Tondą – wplątuje się w historię, która ma swój początek w zamierzchłych czasach. Czy bohaterowie rozwikłają zagadkę z przeszłości? Kim był Dalibor Naprawnik? Czy mrok spowijający Truchlin ogarnie całą Pragę? Kim jest tajemniczy mężczyzna i jaki sekret skrywa dziadek chłopca? Debiutancka powieść czeskiego autora to bez wątpienia porywająca opowieść detektywistyczno-przygodowa, przeznaczona głównie dla młodzieży. Znajdziemy tu odrobinę grozy, atmosferę napięcia i niepokoju, które dodatkowo potęgowane są przez czarno-białe ilustracje autorstwa Karela Osoha – nagradzanego twórcy komiksów. Ta książka to nie lada gratka dla młodych poszukiwaczy wrażeń (w Czechach wydano już drugą część, więc szykuje się ich znacznie więcej). • Anna Ochenkowska-Olczak

Ilu z nas, siedząc w pracy i spoglądając przez okno, marzy o wakacjach, urlopie czy choćby krótkim weekendowym wypadzie poza miasto…? Jeśli w duchu podniosłaś, podniosłeś właśnie rękę do góry i zawołałaś, zawołałeś: Ja! Ja też!... to witaj w klubie. Tylko gdzie jechać? Nad wodą tłumy, wyjazdy zagraniczne są drogie, na dodatek w niektórych miejscach wciąż wymagane są wyniki testów w kierunku COVID-19. A może Malbork, Zamość, Cieszyn? Jechać, zobaczyć, ale czy jest tam coś ciekawego? A może jednak zostać w Krakowie? Co robić z dziećmi? Z pomocą i odpowiedzią na te i inne pytania przychodzi Atlas miast Polski autorstwa Anny Garbal. W pięknie zilustrowanej przez Annę Rudak książce przedstawiono 30 miast z całego kraju. Oprócz krótkiej notki opisującej daną miejscowość oraz podstawowych danych na temat położenia, powierzchni czy liczby mieszkańców, na każdej rozkładówce znajdziemy zabytki, atrakcje dla dzieci i dorosłych, znane postacie, charakterystyczne potrawy. Wszystko przedstawione zostało w formie ilustracji, więc pozycja jest bajecznie kolorowa. Każde miasto to też minizabawy na znalezienie np. 5 autobusików w gąszczu ilustracji Sanoka lub 5 minikamer na stronach o Łodzi. Atlas miast Polski może być świetną inspiracją do rodzinnych wyjazdów, ale i do poznawania Polski i rozwijania zainteresowań bez wstawania z własnej kanapy. Wydawnictwo Nasza Księgarnia poleca ją dzieciom w wieku 3–10 lat, ale polecam ją każdemu, niezależnie od wieku. • Anna Szczerbowska

Ta książka szybko zdobyła uznanie czytelników, wywołała też żywe zainteresowanie publicystów. Jedni nazwali ją najważniejszą • książką zeszłego roku, drudzy przykładem apologii ludu, której nie powinniśmy łatwo akceptować. Napisana przez historyka i socjologa oraz dziennikarza, dr. hab. Adama Leszczyńskiego, Ludowa historia Polski • opowiada nasze dzieje z punktu widzenia najniższych warstw społeczeństwa – chłopów, mieszczan i robotników. Owych Skrzywdzonych i poniżonych, cytując tytuł powieści Fiodora Dostojewskiego z 1861 roku, którymi rządzono, których wyzyskiwano i uciskano, zniewalano, upokarzano i lekceważono. W blisko siedemsetstronicowej opowieści, udokumentowanej licznymi przy kładami (notabene źródła historyczne w całości niemal tworzyły elity, które opisywane wydarzenia przedstawiają ze swojej perspektywy, ale dostępne są jeszcze rozmaite dokumenty: akta, dane gospodarcze, archiwalia), jej autor dowodzi, iż w każdej epoce od końca XVIII wieku – łącznie z III RP, lud • rozumiany jako dolne 90 % społeczeństwa był przez elity wchodzące na scenę polityczną mamiony utopiami i socjalnymi obietnicami. Przywołuje z przeszłości owe emancypacyjne zapewnienia: wolność osobista, zniesienie pańszczyzny, uwłaszczenie, reforma rolna, samorząd robotniczy, lepsze zarobki, szybszy przydział mieszkań. Po ewentualnej wygranej – zauważa Leszczyński – zwycięska elita porzucała większość dawnych obietnic i zajmowała się konsumowaniem korzyści wynikających z udziału we władzy. Okazuje się zatem, iż mimo wielu politycznych i społecznych przełomów struktury społeczne są bardzo trwałe. Z przyrzeczeń w całości nie można się wycofać, ale ich spełnienie bywa • cząstkowe lub oddalone w czasie. Po szkolnych lekturach, i nie tylko, • rodzimej literatury opiewającej wiejską sielankę, pozbawionej refleksji na czyich barkach wspiera się wychwalana oaza dobrobytu i spokoju, a także po smakowaniu opracowań o wykwintnych dawnych polskich obyczajach i zwyczajach, których bohaterem były ówczesne szlacheckie elity, otrzymujemy pozycję upominającą się o sprawiedliwe • zapisy choćby chłopskiej przeszłości. To zresztą nie pierwsza publikacja tego typu, bowiem nieomal równolegle ukazały się dwa inne tomy weryfi kujące dotychczasowe podręcznikowe opowiastki historyczne. Książki Piotra Korczyńskiego Śladami Szeli, czyli diabły polskie. • Wymazana historia Polski oraz Michała Rauszera Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich, Kacpra Pobłockiego Chamstwo. Ich celem, podobnie jak Ludowej Historii Polski, jest oddanie sprawiedliwości tym, którymi rządzono. Zdaniem przywołanego powyżej Piotra Korczyńskiego wymienione tytuły są wynikiem palącej potrzeby poznania tego, co świadomie zostało zamiecione pod dywan. To wstyd – napisał w artykule dla tygodnika „Polityka” – że do dziś nie możemy sobie poradzić z dziedzictwem wielowiekowej niesprawiedliwości społecznej. No cóż, w końcu historię piszą zwykle zwycięzcy; dla historyków dzieje Polski były wyłącznie dziejami elit, a te bardzo często pozostają ślepe na losy ludzi o niższym statusie społecznym, przypomina w świetnie napisanej książce Adam Leszczyński. Na koniec, zastanawia ten nagły u nas wysyp książek o ludziach uciskanych, który nastąpił po wieloletnim okresie publikacji chwalących zalety neoliberalizmu i zadowolonych konsumentów. Przypadek czy jakiś trend? • Piotr Wasilewski

Jak zacząć sagę o perypetiach mieszkańców wiejskiej gminy? Najlepiej od dobrej intrygi. Oto w głowie sprytnego wójta zrodził się niecny • plan, który każdemu miłośnikowi czytania zjeży włos na głowie. Przejście na emeryturę bibliotekarki Uli postrzega bowiem jako świetną okazję do ukrócenia tego nierentownego procederu, jakim jest wypożyczanie mieszkańcom książek. Musi jeszcze tylko znaleźć odpowiednią osobę, która doprowadzi to miejsce do upadku. Ale nie samą biblioteką żyje miejscowa społeczność. Na plebanii pojawia się nowy, młody ksiądz, wzbudzając zachwyt wśród żeńskiej części swej parafii. Całe szczęście na posterunku, nieprzerwanie od pięćdziesięciu lat, • czuwa Maria – kościelna, która najlepiej orientuje się nie tylko w finansach parafii, ale również w życiu okolicznych mieszkańców. Wianek z dmuchawców Agnieszki Olszanowskiej to oczywiście nie tylko biblioteka i plebania, to przede wszystkim ludzkie historie, rodzinne relacje, życiowe rozterki, wzloty i upadki bohaterów. Podane z lekkością, doprawione humorem, wspaniałe na odprężający wieczór • z książką. Krótkie rozdziały nadają akcji tempa, choć czasem pozostawiają niedosyt. Chciałoby się zgłębić intrygjące wątki, a te nie dość, że uciekają w mgnieniu oka, to czasem już nie wracają. Niczym w prawdziwym życiu, losy niektórych bohaterów przyjdzie • nam śledzić jedynie przez kilka chwil, by potem snuć domysły i liczyć na szczęśliwe zakończenie. Albo na kolejne tomy sagi, bo kto wie – może właśnie tam znajdziemy odpowiedzi.