Lew ma się nie uśmiechać, przeraźliwie ryczeć i nie bawić z zebrami. Tak twierdzi Tata Lew i zmusza Lwiątko, przez nałożenie mu maski, do bycia postrachem sawanny. To przykład toksycznego rodzica, który siłą zmusza dziecko do posłuszeństwa, wpasowania się w wyobrażenie. Obrzydliwe. Ale śmiech ma wielką moc. • Jako osoba dorosła — jestem poruszona i jest mi smutno. Serio.

Wiem, że historia ta mówi o tym, że nie da się szczęścia kupić na zapas, że dobrze jest się nim podzielić, że nie każdego stać na dużą jego porcję, że niektórzy z niego rezygnują i że tak naprawdę szczęścia nie można kupić, choć ktoś je sprzedaje, ale... Nie wiem.Musiałam ją przeanalizować moim dorosłym umysłem, nie czuję, by dla dzieci było to czytelne. I Pan Gołąb jest niezłym naciągaczem. Welp. Ale. Ilustracje piękne.

Komiks ten nie próbuje pokazać prawdy historycznej, a skupia się na osobowości autora. Trudno mi ocenić, czy to dobra decyzja, skoro bierzemy na paletę prawdziwego człowieka i tworzymy wokół śladów jego życia fabułę, jaka zawsze załamuje obraz. Jestem za trzymaniem się tego, co wiemy na pewno. Nie mniej — to przyzwoita opowieść o pasji, jaka zabiera zdrowie i izoluje od rodziny, ale jest wszystkim, co naprawdę się liczy.

Rodzina Galvinów początkowo zdawała się być przykładem idealnego domu, gdzie dzieci są zdolne, matka trzyma porządek, a ojciec ma prestiżową pracę. Długo starano się, by obrazek ten żył w oczach innych, nawet gdy wszystko zaczęło się walić, a gdy pozory były już niemożliwe, wszystko posypało się całkowicie. Schizofrenia braci, przemoc fizyczna, psychiczna i seksualna, zaopatrzenie w synów przy ignorowaniu potrzeb córek, samobójstwo i morderstwo... Galvinowie okazali się tak dalecy od początkowo kreowanego wrażenia, jak to tylko możliwe. • Robert Kolker opisał losy rodziny, gdzie od zawsze działo się źle, ale początkowo przymykano oczy na wszelkie odstępstwa od normy. Przemoc była tłumaczona, emocje trywializowane, a pierwsze objawy choroby ignorowane. Od dziecka chłopcy sprawiali problemy, podczas gdy dziewczynki miały być ciche i pomocne, a choć brzmi to jak typowy objaw patriarchatu drugiej połowy XX wieku, to w tym przypadku przyniosło jedynie więcej cierpienia. Wiedza odnośnie psychiatrii nie była na tyle rozwinięta, by przynieść Galvinom pomoc, a wraz z chorymi na schizofrenię synami, chorowała cała rodzina. • Gdyby Robert Kolker skupił się jedynie na niecodziennym przypadku schizofrenii, gdzie aż tyle osób w jednej rodzinie na nią cierpi; gdyby Robert Kolker skupił się jedynie na rozpadzie umiarkowanie szczęśliwej rodziny — obraz ten nie byłby pełen. Tymczasem „W ciemnej dolinie“ to również zapis ewolucji psychiatrii i psychoterapii w XX wieku. Źródło wiedzy odnośnie zmian, jakie zachodziły, a do których między innymi Galvinowie się przyczynili. • I wszystko byłoby wspaniale, gdyby książka ta nie była przykładem tego, jak nadmiar informacji zaburza dobry reportaż. Autor ewidentnie nie potrafił wybrać wagi faktów — kolejne teorie odnośnie zdrowia psychicznego czy funkcjonowania mózgu zajmują tyle samo miejsca co opis wyposażenia domu — co wydłuża tekst i miesza. W dodatku zdecydował się na fabularyzowanie, czego akurat ja w literaturze faktu nie lubię. Nie mniej trudno mi sobie wyobrazić, by ktoś poza Robertem Kolkerem pokusił się (dawniej, teraz, w przyszłości) o tak wnikliwe przedstawienie rodziny Galvinów czy ewolucji badań nad schizofrenią. Aż nie sposób nie docenić tej książki. • przekł. Jan Dzierzgowski

Isaac Bashevis Singer to żydowski Laureat Literackiej Nagrody Nobla (1978), który urodził się w Polsce, ale za młodu (gdy antysemityzm urósł w siłę) wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie został już do śmierci. W swoich tekstach skupiał się na około wojennych dziejach prześladowanych, konflikcie ortodoksyjnych i zasymilowanych Żydów czy religijno-filozoficznych rozterkach. Często utożsamawiał się ze swoimi bohaterami i wkładał w ich losy elementy auto­biog­rafi­czne­. Póki co jednak w jego biografii najciekawsze zdaje mi się być to, że w rodzinie nie tylko on pisał — brat Izrael Jehoszua Singer oraz siostra Ester Singer Kreitman również byli uzdolnionymi autorami (polecam zajrzeć do oferty wydawnictwa Fame Art, które sukcesywnie wydaje tytuły rodzeństwa). • „Przypomniałem sobie zasadę ,której nauczono mnie gdy byłem chłopcem: Jeśli złamiesz jedno z Dziesięciorga Przykazań — złamiesz je wszystkie.“ • „Pokutnik“ to mikropowieść (zaledwie dzie­więć­dzie­siąt­ aiedem stron) z sied­emdz­iesi­ąteg­o trzeciego. Niezbyt popularna i umiarkowanie zachwalana przez fanów autora. Jej fabułę stanowi opowieść o szukaniu religijnej drogi. Głównym bohaterem jest Józef Szapiro (zapis zależy od przekładu) — człowiek, który zatapia się w grzechu, by nagle postanowić z nim zerwać i zacząć nowe życie. W moich oczach to przykład hipokryty (z czego zdaje sobie sprawę) i seksisty (z tego akurat nie), który swoje złe decyzje zrzuca na diabła, współczesnych Żydów oraz kobiety, jakby próbował ciężar zrzucić ze swoich barków na cudze. Widać w jego narracji subtelne wchodzenie w ofiarę, którą nie był. Trudno więc go polubić. Na plus jednak zdecydowanie wypadały jego rozmowy z pragnieniami, objawiające się jako podszepty Złego. Wywoływało to sporo filozoficzno-religijnych przemyśleń. Co prawda kręciły się one wokół potępienia każdego, kto nie postępował zgodnie z przykazaniami, no chyba że chodziło o bohatera, ale to już swoją drogą. • Bohater irytujący, ale ciekawie skonstruowany, forma interesująca, a fabuła płynna, więc można by pomyśleć, że to dobry tekst, a jednak się z nim rozminęłam. Przeczytałam, skoro trafił do moich rąk, ale ani trochę mnie nie zaangażował, a zainteresował jedynie w stopniu niewielkim. Ba. On mnie wymęczył i odrzucił. Podobno jednak w reszcie twórczości autora więcej jest zabaw humorem oraz historią, więc nie planuję po tym jednym spotkaniu przekreślać relacji z Isaacem. Może sięgnę po coś jeszcze spod jego pióra, ale... Ciekawsza póki co wydaje mi się jego siostra! Na jej prozę mam zdecydowanie większą ochotę. • przekł. Paweł Smogorzewski