On to wszystko zaplanował. • Sznur, szczury, kanały, kajdanki... • „To teatr... Właśnie oglądamy jego spektakl” - spektakl mordercy, którego ofiarami są kobiety mieszkające w Krakowie. To reżyseria i scenariusz obsesyjnie wręcz zafiksowanego tyrana, który z szyderczym uśmiechem prezentuje sztukę pod tytułem „Kajdany” i wystawia ją na deskach komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie. A – żeby nie było nudno – zaprasza widza i do krakowskiego Zakładu Medycyny Sądowej. Tam, prócz niedowierzania zapewnia atrakcje wizualne i węchowe. Fetor ciał w różnym stopniu rozkładu nie każdy jest w stanie znieść. A ty? • „Kajdany” to sztuka nieprzewidywana, której końca nie sposób przewidzieć. Jako widz jesteś skazany na jej oglądanie i całkowite oddanie się reżyserowi. Teatr zamknął swe bramy po twoim wejściu – nie masz ucieczki. Zapłaciłeś za bilet, jesteś gościem – rozgość – szepcze Kowaliński. • Kurtyna idzie w górę. • Tak jest w książce, lecz by teatr „mógł się dziać” potrzebny był niezwykle pomysłowy autor, Bartłomiej Kowaliński. To od niego wszystko się zaczyna. Biorąc Kraków na warsztat literacki tworzy niebywałą wręcz fabułę, która nie dość, że często się zmienia, to jeszcze nic dokładnie nie wyjaśnia ani do niczego konkretnego nie zmierza. Śledztwo tkwi w martwym punkcie, a poszlaki nijak nie chcą się skomponować w spójny obraz. Na scenę wkracza prokurator, Agnieszka Sadowska oraz komisarz Sebastian Korczula. Dwie, diametralnie różne osoby, które wraz z ekipą dochodzeniową, szukają mordercy kobiet. Ciała nie rozkładają się proporcjonalnie do mijającego od czynu czasu. Zmasakrowane ciała, trudne do zidentyfikowania, brak wielu części czaszki, martwe zwłoki nikomu nie potrzebne. Truchła, które kiedyś były eleganckimi kobietami. • Śledztwo prowadzi najmroczniejszymi zakątkami Krakowa. Schodzisz na ciemnych piwnic, do wilgotnych, zatęchłych kanałów, szukasz śladów, gdzie ich pozornie nie ma, lecz czujesz, że są, bo sprawca musiał coś przeoczyć. A co najważniejsze, wraz z policjantami budujesz przypuszczalne motywy i przebieg wydarzeń. Lecz to tylko domysły, domniemane obrazy, które trzeba łączyć na wiele sposobów... • Czytasz i próbujesz zachować dystans. Próbujesz być zimnym obserwatorem, lecz w pewnym momencie, na pewnej stronie, twój upór puszcza i personalizujesz się z mundurowymi. Dochodzi do ciebie smród rozkładającego się ciała, mierzi cię widok larw jedzących zwłoki, boisz się iść przez rewitalizowany obecnie park w środku nocy. Czujesz sobą permanentne rozczarowanie, bo tak wiele robisz, a ciągle tkwisz w tym samym punkcie. • I choć początkowo byłeś zaledwie amatorem kryminalistyki z powieścią w dłoniach, to z czasem stajesz się coraz bardziej wtajemniczany w zagadnienia. Tworzysz profil mordercy, budujesz obraz wydarzeń, które mogły mieć miejsce i czuwasz. Bo morderca wraca i dobrze zna topografię miasta – to bardzo groźny przeciwnik. • Autor z idealną precyzją literackiego krawca stworzył treść „Kajdan”. Przemyślana fabuła, dialogi i bohaterowie – to wszystko współgra ze sobą i porywa w wir. Czytelnik nie może się oderwać. Krótkie rozdziały potęgują ciekawość, która z każdą stroną rośnie coraz bardziej – aż do książkowego finału. Zachwycasz się pomysłowością, drobiazgowością i dokładnym rozplanowaniem treści. W „Kajdanach” wszystko ma znaczenie, a każde słowo jest po coś. • Kowaliński zmusza do spostrzegawczości. Opisy w „Kajdanach” mają ogromne znaczenie – w końcu to one tworzą scenerię książki, tą nader mroczną i ciemną przestrzeń, w którą czytelniczo wchodzisz. Nie sposób zachować dystans. Każda z postaci to ktoś z krwi i kości, na pozór tak odległy, lecz za razem tak realny i dziwnie bliski. Czujesz ich zmagania, bezradne walenie głową o mur, ozy bojaźń o siebie. Tak pisze się tylko dobre kryminały, a „Kajdany” takie są. • Nic więcej nie trzeba chcieć. • agaKUSIczyta • mniej

Książkom, którym przydziela się status zwycięzcy podczas wręczania nagrody Pulitzera przysługuje specjalny przywilej. I tu się narażę wielu czytelnikom, ale co 3 książka to jakaś pomyłka. przykładem jest choćby ta - SPRZEDAWCZYK. dla mnie - mówiąc szczerze - stanowiąca kpinę z czytelnika. Bo sięgasz po nią i co? kompletne rozczarowanie już na 5 stronie. • bełkot o wszystkim i niczym • agaKUSIczyta

Czas zwalnia, jakby niewidzialna przestrzeń napierała na wskazówki zegara i blokowała im drogę po cyferblacie. Zmienia się atmosfera, zapachy i odczucia bycia człowiekiem. Nagle, przytłoczony całodziennym ciężarem i chaosem tego miejsca, które ujawniają się wieczorem, czujesz, że coś się z tobą dzieje. Nie chcesz tu być ani dnia dłużej, to nie twoje miejsce, nie twój świat. Nie chcesz tu być, ale gdzie indziej się podziejesz? Jak zostawisz rodziców na pastwę niczego i wszystkich zarazem? Jako jedyny syn musisz tu być, jak pies u smyczy. Na ojca nie możesz liczyć, na sąsiadów tym bardziej. Wszędzie leje się wódka, ludzie nie dbają ani o wygląd ani o siebie ani o miejsce, w którym osiedli. Tu wszystko jest nijakie, wszystko razi brzydotą. • Było nic, powstał PGR i jeden blok z głęboką piwnicą pod nim i długimi korytarzami w niej, ciągnącymi się, jak labirynt pod tymi, którzy śpią w łóżkach i jadają przy stołach patrząc w okna mieszkań. Cegła po cegle, rozebrano pałac i zaczęto budować bloki. Miało ich być trzy, a ledwo jeden stał niecały. Czekano na dostawę cegieł, bo wszystko utkwiło z mieszkańcami włącznie. Pegeeru nikt nigdy nie widział, bydła nikt nigdy nie hodował. Mają tu wprawdzie dyrektora, wielkiego Pana z czwartego piętra, którego nie wiadomo czy przesłała centrala, czy wypadł krowie spod ogona. Ale został. Jednak to miejsce i to Państwowe Gospodarstwo Rolne to abstrakcja istniejąca jedynie w dokumentach. Jest prężne i dochodowe, co może udowodnić skrupulatna księgowa z czwartego piętra, żona dyrektora. Czarno na białym, miesiąc po miesiącu, rok po roku liczy, zestawia, prognozuje. • Starzy piją, dzieci dorastają - albo i nie, kobiety w ciągu dnia tuszują siniaki, a wieczorami taszczą do domów upitych do nieprzytomności mężów. Komuś marzy się życie w piwnicy, komuś ucieczka z tego beznadziejstwa, innemu nic w głowie nie siedzi, bo najlepsze to trwać bez marzeń i celu. Duże dzieci próbują uciec, ktoś wyjeżdża do szkoły internatem i przepada w innym świecie, bo do czego tu wracać? Dorośli decydują czy mieszkać nad czy pod ziemią, jak krety w korytarzach bez okien. • Ale „(...) Każdy nosi w duszy piętno pegeeru, które nie zniknie nawet jeśli uda się stąd wyjechać. Jedni będą obwiniać swoje pochodzenie za każdą poniesioną porażkę, życiu innych nada ono sens (…). Ale … koniec tego świata dopadnie każdego, nawet jeśli schowasz się przed nim pod ziemią”. • Wdech dla złapania jasności umysłu, wydech. I tak kilka razy, bo jeden raz to za malo by wyzbyć się z puc tego wszystkiego. • Wypuszczasz z siebie stęchliznę, dym papierosowy wżerający się w ciuchy, opary wódki i pot niemytych ludzkich ciał. A wszystko wedle zasady, że „(...) posłusznym trzeba być tylko samemu sobie, nikomu innemu”* • Wpuszczasz w siebie, w czytelnicze zmysły słowa i obrazy i czekasz aż spuchną w tobie i rozsadzą ci ciało i umysł. Czekasz, aż ogrom treści zelży nieco ucisk w głowie, bo wiesz, że bez tego nie podołasz. Nie wiesz kiedy stałeś się mieszkańcem ciasnego osiedla i nie umiesz wykrztusić z siebie słowa. Twoja wrażliwość czytelnicza wyłapuje milczące twarze ludzi szarych, jak popiół, bez celu bez planów, bez niczego. Dlatego dla prostych umysłów jesteś niezrozumiały, jesteś obcy. • Czujesz się, jakbyś stał „nad rzeką, w której rozpływa się niezręczna cisza”. • I ta cisza w którymś momencie sprawia, że stajesz się widzem owej sztuki teatralnej z marną scenografią w tle. • „Człowiek twardnieje z wiekiem, jak drzewo, jeżeli jednak trafi się w odpowiednie miejsce, to można mu zrobić krzywdę nawet patykiem”*. I zastanawiasz się, czy to jest powodem do picia? Czy wódka łagodzi codzienność? A może blokuje po kilku kieliszkach marzenia i łatwiej jest żyć? • Każde miejsce i każdy czas mają swoje tajemnice, bo są sprawy, które nie powinny dotyczyć nikogo z zewnątrz. Są sprawy, o których szybko się zapomina, tak, jak nieuchronnie zapomina się o wszystkim z upływem czasu. Jakby ten czas pochłaniał historie ludzi i zwierząt. Ziemia rusza się, a jej taniec przenikają dni i noce, tworzy pory roku i uzmysławia mijanie czasu. Uzmysławia, że koło trwania kręci się miarowo, dla każdego bez wyjątku. • A ten zegar... Tik, tak – wskazówki prą do przodu minuta po minucie. • Drobinki życia przesypują się w klepsydrze codzienności. • Przyjdzie śmierć i tu skończysz. W niczym z niczym... • Tik, tak – kolejna godzina minęła... I kolejna noc... • Tik, tak... • Kto ma tyle odwagi, aby być sobą? Bo gdy zostaniesz kimś, kogo sobie wymyślisz, to wciąż nie jesteś kimś. Tkwisz jak posąg, którego nawet tu w PGRze brak. Nie jesteś bohaterem, pomnika nie doczekasz. Tu niczego nie doczekasz... • Niebywała powieść. Powieść z gatunku tych, z którymi się jednoczysz i personalizujesz i które włażą w ciebie całe. Ta ich treść i słowa i losy bohaterów, to wszystko wżera się tkankę i zostaje. • Paweł Radziszewski to mistrz pisania, snucia treści i łączenia słów w odpowiednim szyku. Czytasz i sztywniejesz. Czytasz i nic poza książką nie istnieje. • Przeżyłam i przeżywam do dziś. • *Paweł Radziszewski „Pomiędzy” • agaKUSIczyta

Psalm siedemdziesiąty trzeci głosi: EXSURGE DOMINE ET IUDICA CAUSAM TUAM „Powstań, Panie, i rozsądź sprawę swoją” (z łaciny). • To nie kazanie, ani przemowa heretyka. Lecz z pewnością zastanawiasz się, o co chodzi. Szybko ułatwię zagadką – ma wiele wspólnego z młodą dziewczyną, aspirantką Majką Michalak, komisarzem starej gwardii, Malejką i pięknymi szlakami pienińskimi. Zagadka nie lada, jak i sam fakt obecności tej dwójki w miejscu, które z przyjemnymi spacerami po szlakach niewiele ma wspólnego. Trzy podpowiedzi, które nic praktycznie nie łączy... • A to dopiero początek, dlatego lepiej rozsmakuj się w galaretkach z kurzych łapek, by tym samym zadbać o własne kolana, bo dużo, bardzo dużo będziesz chodzić po nierównym i niełatwym podłożu. Dorzuć i orzechy, bo umysł nie odpocznie. A teraz uwaga – wkracza prokurator Wysocki plus kłopoty, bo on nigdy nic dobrego nie wróży. Mamy zmasakrowanego i niezidentyfikowanego trupa, który spadł z dość dużej wysokości, mamy polską Larę Croft, gościa w kapturze na głowie i góry. I mało czasu, a wiele problemów… • Wszystko pod górkę. • To, co złe bierze w posiadanie każdy moment dnia i nocy, a dobre myśli ulatują, jak jesienne liście z drzew. Jeden podmuch, jedno ciało, jedna walizka… drugi powiew i kolejne ciało, szyfr, tajemnicze esemesy i ktoś, kogo nie widzisz, ale kto widzi ciebie. I kolejne wezwanie i nie-wolna choć wolna niedziela i brak snu. I ciała i miejsca i piętrzące się pytania bez odpowiedzi, które zawiązują się, jak węzeł gordyjski na twoim mózgu blokując jasność postrzegania. • „Nie sztuką jest znaleźć kryjówkę, sztuką jest zatrzeć ślad prowadzący do niej. Zmylić przeciwnika. Naprowadzić go na błędne tory i wodzić za nos. Wysupłać plotkę, która z czasem urośnie do rozmiarów legendy” • Dziecko i Papcio. Ona, jak jego córka, on, jak jej ojciec, którego nie miała. Świetna para, acz ciągle będąca w fazie wzajemnego badania. Budowanie ufności wymaga czasu i uwagi i obserwacji. Można się lubić, szanować, cenić, lecz za plecami musisz czuć to samo… I musi to funkcjonować w dwie strony. I – zdradzę – u tej dwójki jest coraz lepiej. • Czytanie „EUTYMII” Grzegorza Mirosława sprawia radość. Dlaczego zapytasz? Bo nie daje szans na nudę, ani oddech. Zajadasz kurze łapki, a mózg bliski eksplozji myślowej rozsadza ci czoło i skronie. Pojawiają się dziwne postaci, po czym pakujesz je w czarne worki i odwozisz do kostnicy. Mija kilka chwil, odbierasz przeklęty telefon i lunapark ponownie zaprasza na karuzele dla odważnych. Jako stały bywalec dostajesz Złotą Darmową Kartę, która… No właśnie… Którą miałbyś ochotę zgubić, zniszczyć lub spłukać w toalecie wynajmowanego tu domku. • Perfidnie dobrze skonstruowany kryminał, ale powiem szczerze, początkowo, jako czytelnik gubisz się w nazwach, poszlakach i zagadce Inków. Dodam – masz prawo. ALE potem wszystko zaczyna nabierać coraz mocniejszych barw i wyraźniejszych kształtów. Im głębiej w treść, tym bardziej całość staje zrozumiała i powoli zaczyna układać się, jak kwadraty w Kostce Rubika. • Tu wszystkie sceny są potrzebne. Wszyscy bohaterowie mają rację sensu, a każde słowo jest istotne. • Ta książka porywa. Wciąga i zachwyca, jak jesienne widoki w górach. • agaKUSIczyta

Autyzm to nie choroba o czym zarówno rodzice, jak i postronni zapominają. Ktoś, kto widzi „dziwne dziecko” odruchowo tworzy sobie mylny obraz rodzica. Że ten nie pilnuje, że nie wychowuje, że to skutek bezstresowego „posiadania potomstwa”, telefonów i rozpasanego dobrobytu naszych czasów. • A prawda jest całkiem inna. Prawda jest i smutna i bolesna jednocześnie. Nazw chorób nie pisze się na czole, o nich nie rozpowiada się na prawo i lewo. Schorzenia się ma, z nimi się żyje, walczy i opłakuje w samotności. • A rodzic dziecka z autyzmem? Z kochanym dzieckiem, które miało być zdrowe i takie, jak inne dzieci? co robić? Jak reagować? Kogo chronić – siebie, czy trzymane za rączkę kochane dzieciątko? Na autyzm nie ma lekarstwa. Nic nie dadzą maczkiem zapisane recepty na najnowsze specyfiki medyczne, nie ma leku, który można wystać w kolejce aptecznej licząc na bezgraniczny sukces. • „Autyzm nie zaraża. To tylko autyzm”, jak mądrze stwierdziło dziecko wyśmiewane przez rówieśników. Te osoby przy narodzinach dostają 10 punków w skali Apgar. Rosną, rozwijają się i nagle czar pryska. Coś zaczyna szwankować, coś zaczyna niepokoić i nagle stają się stałymi bywalcami gabinetów lekarskich. Są badania bez końca, rozmowy i szukanie. Zaczynają się konsultacje medyczne, dociekanie, podważanie wcześniejszych diagnoz i leczenie „na ślepo”. Dlatego tak ważna jest obserwacja dziecka od pierwszych dni życia i szybka reakcja. Ale – uwaga!!! - nie każda anomalia u dorastającego maleństwa jest chorobą, czy dysfunkcją, aczkolwiek są pewne objawy, które powinny stać się bodźcem do reakcji. • Lecz tego wszystkiego dowiesz się z książki Joanny Stalki-Jarskiej. Obraz, który w galerii medycyny stał dotychczas w piwnicach, zostaje odkurzony i powieszony na honorowym miejscu w gabinecie specjalisty. Autyzm – jak Mona Liza. Autyzm – jak dzieło do poznania dla każdego pacjenta, które analizuje się fragment po fragmencie. To obraz który zna każdy i na którego płótnie każdy znajdzie coś innego. Tak jest z autyzmem – wymaga indywidualnego podejścia i cierpliwości – co podkreśla autorka. Autyzm uzurpuje sobie czas na wyłączność, 24 godziny na dobę, 366 dni w roku bez dnia oddechu. To schorzenie nie wypuszcza ze swoich szponów – ani chorego ani najbliższych. Autyzmowi trzeba podporządkować wszystko i wszystkich. • Ta książka to poradnik dla rodziców, lekarzy i nauczycieli. To kompendium wiedzy dla każdego. To publikacja, która wyciąga do ciebie rękę i prowadzi cię krok po kroku - od formalności urzędowych, przez poradnie, metody edukacji i życie codzienne. To ktoś, kto jest i kto zawsze pomoże. Autyzm trzeba oswoić i wprowadzić go do swojego domu jak nowego członka rodziny, a autorka, Joanna Stalka-Jarska udowadnia, że nawet tego dodatkowego lokatora można ujarzmić. • I – co wynika po lekturze – gdy kończy ci się pokora, a cierpliwość ulatuje przez uchylone okna, masz prawo do złości, bezsilności i wolnego. Bo w autyzmie chodzi o równowagę. • Czytanie edukacyjnych rymowanek ma być radością, a chore dziecko ukochanym skarbem, które z uśmiechem tulisz do siebie. • „Murzynek Bambo w Afryce mieszka, • Czarną ma skórę ten nasz koleżka. • Uczy się pilnie przez całe ranki • Ze swej murzyńskiej Pierwszej czytanki. • A gdy do domu ze szkoły wraca, • Psoci, figluje - to jego praca. • Aż mama krzyczy: "Bambo, łobuzie!" • A Bambo czarną nadyma buzię. • Mama powiada: "Napij się mleka", • A on na drzewo mamie ucieka. • Mama powiada: "Chodź do kąpieli", • A on się boi, że się wybieli. • Lecz mama kocha swojego synka, • Bo dobry chłopak z tego Murzynka. • Szkoda, że Bambo czarny, wesoły, • Nie chodzi razem z nami do szkoły”. • Niebywała publikacja. • Studnia wiedzy dla każdego. • agaKUSIczyta