W czerwcu 1945 roku Zofia Kossak dostała wezwanie do MBP. Była pewna aresztowania. Ale oto co usłyszała od ministra Jakuba Bermana: „Uratowała pani z getta dzieci mojego brata. Mogę się odwzajemnić załatwiając wyjazd z Polski… (…) Zofia Kossak osłupiała. Opuścić Polskę? Po latach walki, cierpień, nadziei? (…) Berman się zniecierpliwił: Ja nie mam czasu, a pani radzę wyjechać!” (B. Wachowicz, Kamyk na szańcu, Warszawa 2003, s.355) • I tak wraz z córką wyjechały, odnalazły w Anglii rodzinę. Zofia wraz z mężem Zygmuntem Szatkowskim przez dziesięć lat gospodarowała na farmie w Kornwalii. W niniejszych wspomnieniach, pisanych w trzeciej osobie, opisuje niełatwe życie farmera, codzienne troski, ciężką pracę, oporządzanie zwierząt gospodarskich, kłopoty ze zwierzyną domową, ale także piękno otaczającej przyrody i kontakty z rdzennymi mieszkańcami nieustannie dziwującymi się zwyczajom Polaków. • Książka interesująca, bardzo ładnie wydana, opatrzona licznymi czarno-białymi fotografiami, wzbogacona fragmentami listów do dzieci. Dodatkowo posłowie napisane przez dzieci Szatkowskich. Na wyklejkach zamieszczono mapy Wielkiej Brytanii z powiększeniem Kornwalii.

W stulecie urodzin Aleksandra Kamińskiego oficyna wydawnicza RYTM wydała gawędę Barbary Wachowicz o tym wielkim społeczniku i harcerzu. Książka jest drugim tomem cyklu „Wierna rzeka harcerstwa”. • Aleksander Kamiński urodzony w Warszawie w 1903 roku – do tej Warszawy miał powrócić dopiero w 1921 roku po dramatycznych przeżyciach na Ukrainie. We wczesnym dzieciństwie wraz z rodzicami wyjechał do Kijowa, ostatecznie w wojennej zawierusze (straciwszy czasowo kontakt z matką, która dostała się na Kaukaz) osiadł z wujem w Humaniu. Tam jako piętnastolatek złożył przysięgę harcerską. Wcześnie też zaczął pracować zarobkowo. Zmusiła go do tego ciężka sytuacja materialna rodziny – ojciec zmarł jeszcze w 1911 roku. W 1921 roku – w czasach szalejącego terroru bolszewickiego – zdecydował się, jak wielu tamtejszych Polaków, na ucieczkę do ojczyzny. • Całe jego życie to praca z młodzieżą, kultywowanie wartości harcerskich. Wielką kartą zasłużył się w czasie niemieckiej okupacji. • Wspaniała książka – jak wszystkie gawędy Barbary Wachowicz rzetelnie opracowana.

Charakter Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, zwanej Lilką, musiał być tak trudny jak ciężko czyta się tę książkę. Autor, ukrywający się pod wdzięcznym pseudonimem Arael Zurli, skupia się na ostatnich latach życia poetki, a ściślej – na samej emigracji, która rozpoczęła się z wybuchem wojny. Tytułem wstępu kreśli jeszcze kilka „sielankowych” lat przed wojną, pełnych rodzinnych kłótni, nieo­dpow­iedz­ialn­ego szastania pieniędzmi i wykorzystywania pozycji finansowej ojca – Wojciecha Kossaka – przez wszystkie dzieci. • We wrześniu Maria wraz z mężem opuściła Polskę, do klęski Francji stacjonowali tamże, następnie przebywali w Anglii. Mąż jawi się jako naprawdę kochający kapryśną poetkę, zapobiegliwy, choć niewolny od drobnych słabostek (hazard, kobiety). Jego żona zaś narzeka na wszystkich i wszystko, koncentruje się jedynie na zdobywaniu coraz to nowych strojów i samochodów (oczywiście wykorzystując męża). Jedno w tym wszystkim trzeba jej oddać – nie była skąpa i dzieliła się z trudem zdobywanymi rarytasami spożywczymi, posyłała też regularnie paczki rodzinie pozostałej w Kraju. • Książka jest kompletnie dołująca – z jej kart wynika, że absolutnie nikt w rodzinie Kossaków nie był ludzki. Aż nie chce się w to wierzyć. Bardziej stawiałabym na tendencyjne przestawienie rzeczywistości przez autora – tylko po co? Aby zwiększyć popyt na tę słabą mimo wszystko i wcale nie tak znów sensacyjną książkę?

Włodzimierz Majakowski poznał Lili Brik w 1915 roku. Zakochali się w sobie na zabój. Lili wcale nie przeszkadzało to, że jest mężatką. Jej mężowi najwyraźniej też nie. Związali się na całe życie – był to związek namiętny, pełen kłótni, krótszych i dłuższych rozstań i powrotów. Majakowski pomieszkiwał u Brików, wspólnie podróżowali. Związała ich miłość, sztuka i… rewolucja. Oddali jej całe swoje siły twórcze. Brikowie zresztą nieco więcej – bo jak się okazuje w świetle najnowszych badań (tu odsyłam zain­tere­sowa­nych­ do fascynującej biografii Lili Brik pt. „Uwodzicielka” autorstwa Arkadija Waksberga) – byli całkowicie na usługach komunistycznej władzy. I tak jak większość pierwszych gorących wyznawców rewolucji Majakowski także przypłacił to życiem. • Jak by nie było – jego listy do Lili są jedyne w swoim rodzaju. Bezpośrednie, lekkie, ale też do bólu namiętne i zmienne w nastrojach jak sam ich autor.

Sięgnęłam po ten malutki tomik, ciekawa, jakiego to wyboru dokonała Anna Janko. Znajdziemy tu pięćdziesiąt utworów poprzedzonych wstępem autorstwa tej samej pani, zatytułowanym „Wobec Lou”. Autorka kreśli w skrócie życiorys poety, podkreślając nieszczęśliwe dzieciństwo, trudne lata szkolne, a nade wszystko młodzieńczy związek z Lou Andreas-Salome, który przekształcił się w uzależnienie na całe życie. Czego mi bardzo brakowało w tym skądinąd interesującym wstępie to przypisów. Brak nawet bibliografii. Żaden cytat nie został opatrzony źródłem. • Pięćdziesiąt utworów poety wybrane bez wyraźnego klucza, większość w przekładzie Mieczysława Jastruna (moim zdaniem najg­enia­lnie­jsze­go tłumacza Rilkego), ponadto Bernarda Antochewicza, Janiny Brzostowskiej, Leopolda Lewina i Adama Pomorskiego.