Przeczytanie tej książki zajmie niejeden wieczór, ale myślę, że warto. „Estreicherowie : kronika rodzinna” to skarbnica wiedzy na temat tego rodu. Autorka – Krystyna Grzybowska (ur. 1902, zm. 1963, dramatopisarka, prozaiczka, autorka książek dla dzieci i młodzieży) była wnuczką historyka literatury Karola Estreichera, córką historyka prawa Stanisława Estreichera i Heleny z domu Longchamps, siostrą historyka sztuki Karola Estreichera. • Jej kronika rodzinna dotyczy znamienitych przedstawicieli jednej rodziny uniwersyteckiej (tak określano w Krakowie rody, w których tytuł profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego był przekazywany z ojca na syna). Ukazuje czytelnikom przykład polszczenia się obcoplemieńców, którzy wrastają w nowy grunt i stają się gorliwymi patriotami, rzecznikami praw nieistniejącego na mapie narodu. W dorobku rodzinnym najcenniejszym kapitałem jest "Bibliografia polska". • Ta saga rodzinna rozpoczyna się 8 lutego 1940 r., kiedy to zwolniono z obozu koncentracyjnego Sachsenhausen-Oranienburg 101 profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego (tych „starszych” powyżej 40 roku życia, młodsi trafili do Dachau). Niestety jej Ojca, prof. Stanisława Estreichera nie było wśród nich (zmarł w obozie, w grudniu 1939 r.). • Krystyna Grzybowska wspomina swoje młode lata spędzone w domu rodzinnym przy ulicy Sobieskiego w Krakowie, gdzie obok, w swoim pokoju, pracował Ojciec. „Byłam uprzywilejowana. Mogłam „bawić się” w Ojca pokoju, gdy pracował. Oczywiście cicho jak myszka. Właziło się pod długi stół i tam urządzało lalczyny domek … Cóż tam robisz? - zapytywał Ojciec od czasu do czasu. Wstawał, wyjmował z półki książkę . Masz, przeczytaj. Krytykował moje zadania, analizował przyczyny błędów, ale nigdy w niczym nie wyręczał.” • Autorka w swym dziele nie ogranicza się jedynie do czasów jej współczesnych, lecz prowadzi nas przez wieki od protoplasty rodu Dominika Franciszka a Paulo Österreichera (1750-1809, malarza, profesora rysunku Szkoły Głównej Koronnej) , jego syna Alojzego (1786-1852, podróżującego botanika, rektora UJ, dyrektora Ogrodu Botanicznego), wnuka Karola Józefa Teofila „starszego” (1827-1908, bibliografa, dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej, nazywanego „ojcem bibliografii polskiej”), prawnuka Stanisława Ambrożego (1869-1939, prawnika, rektora UJ, ojca autorki K.G.), praprawnuka Karola Rafała „młodszego” (1906-1984, historyka sztuki, prof. UJ, który odzyskał wiele cennych dzieł zagrabionych w czasie wojny przez Niemców, brata autorki K.G.). • Nie sposób wymienić wszystkich bohaterów tej niezwykłej lecz niełatwej książki. Trzeba podkreślić też , że u boku tych wybitnych mężów stanu stały wspaniałe kobiety : matki, żony, siostry. • Okres II wojny to czas dramatyczny i walka o wydostanie rękopisu ostatniego tomu Bibliografii – litery Zet, który został w pracowni PAU przy Sławkowskiej. Spuściznę wydostać można było tylko kradzieżą. • Dzieło Krystyny Grzybowskiej kończy opis odejścia jej Babki, Stefanii z Grabowskich Estreicherowej. Nagła śmierć autorki przerwała wątek losów ludzi, który mieli tak ogromny wpływ na naszą historię i kulturę. jm