Dzieje fortuny Potockich z Tulczyna • Książka prof. Jerzego Łojka Potomkowie Szczęsnego przedstawia losy Mieczysława Potockiego (1799-1878), jednego z szesnaściorga dzieci targowiczanina, skazanego na infamię Stanisława Szczęsnego Potockiego. • W latach 1772-1782 Szczęsny przeniósł swoją siedzibę z Krystynopola do Tulczyna, zabierając ze sobą archiwum rodowe. Niestety archiwum po jego synu Mieczysławie i wnuku Mikołaju nie odnaleziono. Historię rodu Potockich przedstawił autor na podstawie relacji pami­ętni­kars­kich­ (głównie Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, Tadeusza Bobrowskiego oraz Wincentego Bełżeckiego). • Dzieje Mieczysława to wyjątkowa lista plugawych i podłych postępków. Magnat o gwałtownym usposobieniu, sprytny i bezwzględny, po przejęciu spadku po ojcu stał się prawdopodobnie najbogatszym Polakiem poł. XIX wieku. Nie ma pewności, czy był biologicznym synem Szczęsnego. Ucieczka z rosyjskiej gwardii, konflikty z matką (obrabował ją i wyrzucił z Tulczyna), rodzeństwem i żonami, zesłanie do Saratowa za liczne nadużycia, zmiana wyznania na prawosławie, nieślubne dzieci, próba ucieczki z Saratowa i kolejne zesłania, aż w końcu uwięzienie w twierdzy Szlisselburg, to niemal gotowy scenariusz na film. Udało mu się zbiec i zamieszkać w Paryżu, gdzie pomnażał swoją fortunę. Jego spadkobiercą został syn Mikołaj, który zmarł bezdzietnie w 1921 r., przekazując swój majątek oraz dzieła sztuki dalekiemu krewnemu Alfredowi Potockiemu z Łańcuta, IV-temu i ostatniemu ordynatowi. Alfred od maja do lipca 1944 r. wywiózł z Łańcuta, przy pomocy władz niemieckich, co najmniej 700 skrzyń z dziełami sztuki, meblami, porcelaną, książkami, archiwaliami. Było to niemal całe wyposażenie zamku. • Polecam również Dzieje zdrajcy (opracowanie ukazujące sylwetkę Stanisława Szczęsnego Potockiego – pana na Tulczynie) oraz Dzieje pięknej Bitynki. • Joanna Muniak • Biblioteka Kraków