Gloria victis

„Gloria victis”, czyli „Chwała zwyciężonym” – tak zatytułowała Eliza Orzeszkowa swoje opowiadanie poświęcone bohaterskiej walce powstańców styczniowych. Eliza Orzeszkowa znała Romualda Traugutta, ostatniego przywódcę powstania styczniowego, osobiście – przez jakiś czas ukrywała go nawet przed rosyjskimi władzami. Pod koniec życia postanowiła jeszcze raz wrócić pamięcią do tamtych lat i oddać hołd ludziom, którzy poświęcili dla ojczyzny życie. Głównym wątkiem utworu jest przyjaźń zawiązująca się między dwoma partyzantami należącymi do ukrywającego się w lesie oddziału: Marysiem Tarłowskim i Jagminem. Przebywa z nimi również siostra Marysia – Aniela. Powstańcy ponoszą w kolejnych potyczkach coraz większe straty, aż nadchodzi czas decydującej bitwy… Autorka niemalże lirycznym językiem opisuje trudy życia walczących, ich kolejne starcia z wrogiem. Ważną część opowiadania stanowią także refleksje nad sensem prowadzonych wojen. Lekturę szkolną usłyszymy w interpretacji Romana Felczyńskiego.